Xuất khẩu gạo: Tin xấu nối tiếp tin xấu

Trong những năm gần đây, mặc dù xuất khẩu gạo Việt Nam đạt nhiều thành tựu ở một số thị trường, thị trường Trung Quốc – từng là khách hàng lớn nhất của Việt Nam – lại chứng kiến sự sụt giảm nghiêm trọng. Các vấn đề này đặt ra những thách thức lớn, đòi hỏi ngành xuất khẩu gạo Việt Nam phải thích nghi và tìm giải pháp để duy trì sức cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

1. Tình Hình Xuất Khẩu Gạo Việt Nam Năm 2024

Theo số liệu từ Tổng cục Hải quan, trong 9 tháng đầu năm 2024, Việt Nam đã xuất khẩu 6,96 triệu tấn gạo, đạt giá trị 4,35 tỷ USD. Đáng chú ý, xuất khẩu sang thị trường ASEAN tăng mạnh 32,6% so với cùng kỳ năm trước, chiếm đến 73% tổng lượng gạo xuất khẩu. Tuy nhiên, xuất khẩu gạo sang Trung Quốc lại giảm tới 72%, chỉ đạt 241 nghìn tấn, tương đương 141,2 triệu USD – mức thấp kỷ lục trong lịch sử.

Trung Quốc từng là khách hàng lớn nhất của Việt Nam, với kim ngạch đạt gần 1,03 tỷ USD vào năm 2017, chiếm đến 40% tổng giá trị xuất khẩu gạo. Nhưng từ năm 2019, thị trường này liên tục giảm mạnh, và với mức giảm như hiện tại, gạo Việt Nam đã “thủng đáy” lịch sử về kim ngạch xuất khẩu sang Trung Quốc.

2. Những Tin Xấu Liên Tiếp Cho Xuất Khẩu Gạo Việt Nam

Bên cạnh sự giảm sút ở thị trường Trung Quốc, một số yếu tố khác cũng đang gây sức ép lên ngành xuất khẩu gạo:

• Indonesia Hủy Phiên Đấu Thầu Lớn: Indonesia – khách hàng lớn thứ hai của gạo Việt Nam – vừa ra thông báo hủy phiên đấu thầu mua 340.000 tấn gạo, đồng thời mở rộng đối tác cung cấp sang Ấn Độ thay vì chỉ tập trung vào các nước như Thái Lan, Việt Nam, Campuchia, Pakistan.

• Sự Gia Tăng Xuất Khẩu Gạo Từ Ấn Độ: Việc Ấn Độ gỡ bỏ một số lệnh hạn chế xuất khẩu và giảm thuế đối với gạo lứt và gạo đồ đã làm tăng lượng gạo xuất khẩu của nước này lên 21 triệu tấn vào năm 2025. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến giá và thị phần của gạo Việt Nam.

3. Định Hướng Cho Gạo Việt: Đa Dạng Hóa Sản Phẩm

Đứng trước các áp lực cạnh tranh, ông Trần Thanh Hải – Phó Cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công Thương) – khuyến nghị doanh nghiệp và các hiệp hội theo dõi sát sao tình hình. Ngành nông nghiệp đang hướng đến sản xuất các loại gạo chất lượng cao và đặc thù, như gạo thơm, để tránh cạnh tranh trực tiếp với các loại gạo từ Ấn Độ và các quốc gia khác. Việc đa dạng hóa sản phẩm sẽ giúp gạo Việt Nam có vị trí riêng và giảm bớt sự phụ thuộc vào các thị trường truyền thống.

4. Giá Gạo Xuất Khẩu Giảm Mạnh

Dữ liệu từ Hiệp hội Lương thực Việt Nam ghi nhận, giá gạo 5% tấm xuất khẩu của Việt Nam vào ngày 24/10 ở mức 531 USD/tấn, gạo 25% tấm là 503 USD/tấn, và gạo 100% tấm là 432 USD/tấn. Giá trung bình xuất khẩu gạo tháng 9/2024 đã giảm xuống 609 USD/tấn, mức thấp nhất trong vòng một năm qua và cũng là tháng đầu tiên trong năm 2024 ghi nhận mức tăng trưởng âm so với năm 2023.

Mặc dù vậy, tổng cộng 9 tháng đầu năm, giá trung bình xuất khẩu gạo vẫn đạt 624 USD/tấn, tăng 13,1% so với cùng kỳ năm ngoái. Đây là điểm sáng cho thấy giá trị gia tăng của gạo Việt Nam mặc dù đối mặt nhiều thách thức.

5. Tìm Kiếm Giải Pháp Bền Vững

Để duy trì sức cạnh tranh, ngành xuất khẩu gạo Việt Nam cần:

• Đẩy mạnh chiến lược đa dạng hóa sản phẩm: Tập trung vào gạo chất lượng cao, phù hợp với thị hiếu của các thị trường cao cấp như EU, Mỹ, Nhật Bản.
• Cải thiện chất lượng và uy tín thương hiệu gạo Việt: Tăng cường các biện pháp kiểm soát chất lượng và xây dựng thương hiệu gạo Việt có uy tín trên thị trường quốc tế.
• Mở rộng các thị trường mới: Đa dạng hóa thị trường, giảm bớt sự phụ thuộc vào một số khách hàng lớn.

Kết Luận

Ngành xuất khẩu gạo Việt Nam đang đối mặt với nhiều thách thức lớn, từ sự suy giảm nhu cầu từ Trung Quốc đến áp lực cạnh tranh từ các quốc gia xuất khẩu gạo khác. Để duy trì đà tăng trưởng, cần có chiến lược lâu dài, bao gồm đa dạng hóa sản phẩm, nâng cao chất lượng và mở rộng thị trường mới. Việc vượt qua các thách thức này sẽ giúp gạo Việt Nam không chỉ đứng vững mà còn phát triển bền vững hơn trong tương lai.