Cho vay margin tăng chóng mặt

Trong quý II vừa qua, các công ty chứng khoán đã tạo nên một kỷ lục mới khi cho vay lên đến gần 220.000 tỷ đồng, một con số ấn tượng khiến ai cũng phải chú ý. Theo các chuyên gia, mặc dù mức cho vay cao như vậy, nhưng không đáng lo ngại bởi một phần lớn đã được hấp thụ bởi các thương vụ riêng lẻ.

Theo báo cáo tài chính quý II, dư nợ cho vay ký quỹ (margin) của các công ty chứng khoán tăng mạnh. Vay margin là việc nhà đầu tư vay thêm tiền từ công ty chứng khoán để tăng sức mua, sau đó sử dụng chính các cổ phiếu này làm tài sản thế chấp.

Tính đến hết quý II, FiinGroup thống kê rằng quy mô dư nợ margin của 62 công ty chứng khoán đã đạt gần 220.000 tỷ đồng, vượt qua đỉnh cũ quý I/2021 (184.400 tỷ). Tỷ lệ dư nợ cho vay margin trên tổng vốn hóa cũng đạt mức kỷ lục 9,4%.

Đáng chú ý, tốc độ tăng cho vay không đồng đều, chủ yếu tập trung ở nhóm các công ty chứng khoán lớn và một số đơn vị tầm trung. Chẳng hạn, Công ty chứng khoán Kỹ Thương ghi nhận khoản cho vay hoạt động ký quỹ gần 24.200 tỷ đồng, tăng hơn 51% so với đầu năm. Công ty chứng khoán TP HCM (HSC) cũng ghi nhận mức tăng gấp rưỡi, từ 12.100 tỷ lên hơn 18.500 tỷ đồng. SSI và VNDirect, những công ty hàng đầu về thị phần môi giới, cũng tăng dư nợ vay ký quỹ vài nghìn tỷ trong những tháng gần đây.

Nhóm công ty tầm trung cũng không kém cạnh. Quy mô cho vay của Chứng khoán Tiên Phong (TPS) tăng gấp đôi trong nửa đầu năm, đạt gần 2.200 tỷ đồng đến hết tháng 6.

Điều đáng lưu ý là vay margin tăng mạnh trong khi thị trường chứng khoán biến động, thanh khoản không tăng đột biến. Đầu tháng 4, VN-Index rơi từ 1.280 xuống dưới 1.180 điểm. Tháng 5, chỉ số được kéo lại nhưng vẫn không chinh phục được ngưỡng 1.300 điểm, và cuối tháng 6, thị trường tiếp tục điều chỉnh về 1.250 điểm với thanh khoản sụt giảm.

Ông Nguyễn Quang Thuân, Chủ tịch kiêm CEO FiinGroup, cho rằng sự tăng trưởng dư nợ margin chủ yếu liên quan đến các giao dịch cổ đông lớn và lãnh đạo doanh nghiệp mua lại cổ phiếu thông qua thỏa thuận. Ông cũng chỉ ra rằng quy mô cho vay margin kỷ lục nhưng thanh khoản không tăng cho thấy nhà đầu tư cá nhân không phải là đối tượng hấp thụ chính.

Số dư tiền gửi của nhà đầu tư tại các công ty chứng khoán giảm gần 10% so với quý trước, chứng tỏ rằng dư nợ margin tăng không đến từ giao dịch của nhà đầu tư cá nhân.

Ông Nguyễn Thế Minh, Giám đốc phân tích Công ty chứng khoán Yuanta, cho rằng dư nợ margin tăng do "câu chuyện riêng" của các công ty chứng khoán hay làm "deal". Theo ông Minh, nhà đầu tư nước ngoài đã bán ròng hơn 41.000 tỷ đồng trong quý II, một phần được hấp thụ bởi nhà đầu tư trong nước và cổ đông lớn của các doanh nghiệp.

CEO FiinGroup nhận định, nhờ quy mô margin tăng phần lớn phục vụ các giao dịch "lô lớn", rủi ro thị trường được giảm bớt. "Nếu thị trường vẫn đi ngang, rủi ro do margin sẽ không lớn", ông Thuân cho biết.

Ông Thế Minh lưu ý rằng biến động nhanh của chứng khoán thời gian qua đến từ hoạt động cho vay bên ngoài, thay vì các công ty chứng khoán. Trên thị trường, "vay kho" cho phép nhà đầu tư dùng đòn bẩy lớn hơn so với vay margin từ công ty chứng khoán, tăng rủi ro nhưng cũng mang lại cơ hội lợi nhuận cao hơn.

Với các diễn biến này, thị trường chứng khoán đang chứng kiến sự cạnh tranh và thay đổi mạnh mẽ, hứa hẹn nhiều cơ hội và thách thức cho nhà đầu tư.